Als ik mijn werk verkoop, verkoop ik dan ook mijn auteursrechten?

Het antwoord is: Nee!  Dit is de essentie van het auteursrecht. Dat een auteur zijn auteursrechten niet kwijtraakt als hij zijn werk verkoopt.

Waarom niet? 
Nou, vroegah, toen er nog geen auteursrecht bestond, werd het werk van auteurs niet beschermd. Of hun naam vermeld werd, of zij invloed konden uitoefenen op de uitgave van hun werk of überhaupt betaald werden voor hun werk, hing volledig af van de relatie die zij hadden met hun uitgever of wie hun werk dan ook wilde exploiteren of uitvoeren. In de praktijk waren de auteurs doorgaans overgeleverd aan de grillen van deze exploitanten tenzij zij een hele sterke onderhandelingspositie hadden, bijvoorbeeld omdat er veel vraag was naar hun werk. De exploitanten, die soms hele grote investeringen hadden gedaan om een werk uit te kunnen geven, bijvoorbeeld boekuitgevers, wilden hun investering terugverdienen en namen eeuwenlang simpelweg het standpunt in dat met de verkoop of schenking van het manuscript aan hen, de auteurs het eigendom en dus ook de zeggenschap over hun werk kwijt waren. Die situatie werd uiteindelijk onhoudbaar. In Nederland werd uiteindelijk in 1817 een wet van kracht die, nog zeer summier, het exploitatierecht voor het eerst bij de auteur legde. In 1912 werd de huidige Auteurswet ingevoerd.

Wat houdt het auteursrecht ook alweer in?
Het auteursrecht geeft een auteur in de basis twee soorten rechten. Ten eerste het recht op naamsvermelding en het recht om zich te verzetten tegen verminking van zijn werk. Dit noemen we de persoonlijkheidsrechten. Ten tweede geeft het auteursrecht de auteur het ‘uitsluitende recht’ (het alleenrecht) om, met uitzondering van enkele beperkingen zoals o.a parodieën, citaten, privégebruik etc., te beslissen over de verveelvoudiging en openbaarmaking van het werk. Dit noemen we de exploitatierechten.

Als ik mijn werk verkoop, wat verkoop ik dan precies?
Als je je eigen werk, bijvoorbeeld een foto, verkoopt en vervolgens mailt naar de koper of een afdruk aan hem overhandigt, dan wordt de koper de nieuwe eigenaar van de foto. Dit betekent echter niet dat hij mag doen met de foto wat hij wil. Volgens het Burgerlijk Wetboek is een eigenaar van een zaak (de foto) “met uitsluiting van een ieder vrij van de zaak (de foto) gebruik te maken, mits dit gebruik niet strijdt met rechten van anderen (artikel 5:1 lid 2).” De nieuwe eigenaar van de foto mag de foto dus niet gebruiken op een manier die in strijd is met de auteursrechten van de auteur.

Hetzelfde geldt, bijvoorbeeld, voor een muzikale compositie in een muziekbestand of op bladmuziek: het feit dat een koper eigenaar is geworden van een muziekbestand of bladmuziek betekent niet dat hij mag doen met het bestand of de bladmuziek wat hij wil. Hij mag het muziekbestand vernietigen of het papier kapot scheuren, maar hij mag het bestand/de bladmuziek niet gebruiken in strijd met de auteursrechten van de auteur. Hij mag het dus niet in het openbaar uitvoeren of afspelen of het (anders dan voor privégebruik) kopiëren. Hij mag het overigens wél doorverkopen (distribueren). Dat noemen we het ‘recht van uitputting’.

​Kan ik mijn auteursrechten ook verkopen?
Ja dat kan. Exploitatierechten kun je verkopen. Strikt gezien hebben we het dan niet over ‘verkopen’ maar over ‘overdragen’. Het is mogelijk om je auteursrechten ‘over te dragen’ en in ruil hiervoor een geldbedrag te ontvangen. Dan zou je kunnen zeggen dat je je auteursrechten ‘verkocht’ hebt.

Persoonlijkheidsrechten kun je niet overdragen. Artikel 25 van de Auteurswet bepaalt dat het niet mogelijk om afstand te doen van bepaalde persoonlijkheidsrechten. Je kunt, bijvoorbeeld, het recht om je te verzetten tegen verminking van je werk dus niet overdragen aan iemand anders. Je kunt wel afstand doen van je recht op naamsvermelding.

Hoe draag ik mijn exploitatierechten over?
In de Auteurswet staat dat je je exploitatierechten alleen rechtsgeldig kunt overdragen door deze te ‘leveren’ door middel van een ‘daartoe bestemde akte’. Dit betekent in gewone-mensentaal dat, als je je exploitatierechten wilt overdragen, je dat op papier moet zetten en deze schriftelijke verklaring, het liefste door beide partijen, moet (laten) ondertekenen. In een contract dus, of op een bierviltje. Mag ook.

Uit dit schriftelijkheidsvereiste vloeit voort dat als je op basis van een mondelinge afspraak je werk verkoopt en vervolgens overhandigt aan of opstuurt naar een klant, er geen sprake kan zijn van een overdracht van exploitatierechten omdat de levering van het werk hier niet heeft plaatsgevonden door middel van een schriftelijk stuk maar door het werk ‘ter hand te stellen’ (te overhandigen). Er wordt bij verkoop en levering van een werk hier niet voldaan aan het schriftelijkheidsvereiste.​

Als je je eigen werk zélf uitvoert op basis van een schriftelijke opdracht, bijvoorbeeld een optreden of presentatie, is er doorgaans geen sprake van overdracht van exploitatierechten omdat in dergelijke schriftelijke overeenkomsten van opdracht meestal geen clausules zijn opgenomen waarin staat dat je je werk overdraagt.

Er is wél vaak sprake van overdracht van je exploitatierechten als je op basis van een schriftelijke opdrachtovereenkomst werk maakt voor iemand anders die jouw werk wil gaan verkopen, uitvoeren of laten uitvoeren. In dat geval heeft een klant er belang bij dat hij of zij de auteursrechten krijgt van jouw werk.

Een andere situatie waarbij er sprake kan zijn van overdracht van auteursrechten is als je lid wordt van een collectieve beheersorganisatie. Lidmaatschap van, bijvoorbeeld, Buma/Stemra heeft tot gevolg dat je je auteursrechten aan Buma/Stemra overdraagt voor zolang je lid bent.

Samenvatting
Een auteur raakt zijn auteursrechten dus niet kwijt als hij zijn werk verkoopt. Hij raakt pas zijn exploitatierechten kwijt als hij zijn exploitatierechten ‘overdraagt’. Persoonlijkheidsrechten zijn in principe niet overdraagbaar. Er is alleen sprake van een rechtsgeldige overdracht van exploitatierechten indien de levering van de exploitatierechten plaatsvindt door middel van een daartoe bestemde akte. Je moet dus op papier zetten dat je je exploitatierechten wilt overdragen en dit papier, het liefste, door beide partijen laten ondertekenen. Dit kan ook op een bierviltje. Als je werk maakt voor een ander op basis van een mondelinge afspraak is er dus nooit sprake van overdracht van je exploitatierechten. Als je daarentegen werk maakt op basis van een schriftelijke overeenkomst voor een ander en diegene wil dit werk zélf exploiteren of uitvoeren, let dan heel goed op wat er vermeld staat over je auteursrechten. Een dergelijke klant is meestal gebaat bij overdracht.